تأثیر زمان برداشت و ارتفاع بر ویژگی های کمی و کیفی و اثرات ضد قارچی اسانس برگ و میوه سرو پیرو(.juniperus communis l)

سرو پیرو (juniperus communis l. ssp. hemisphaerica) درختچه ای دوپایه و متعلق به تیره سرو (cupressaceae) است که بطور وحشی در کوه های البرز در شمال ایران رویش دارد. اسانس میوه ها (مخروط ها) و شاخساره های این گیاه دارای خواصی نظیر ضدافسردگی، ضدروماتیسم، ضداسپاسم، ضدنفخ، قابض، اشتها آور و مدر می باشند. به منظور بررسی اثرات زمان برداشت و نوع اندام گیاهی بر ویژگی های کمی و کیفی اسانس سرو پیرو، مواد گیاهی از رویشگاه طبیعی این گیاه جمع آوری گردیدند. اسانس اندام های گیاهی به روش تقطیر با آب استخراج شده و توسط دستگاههای گاز کروماتوگرافی (gc) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (gc/ms) مورد آنالیز قرار گرفتند. این تحقیق در دو آزمایش جداگانه انجام شد. در آزمایش اول شاخساره های پایه های نر و ماده در سه زمان مختلف (15 اردیبهشت، 15 مرداد و 15 آبان) و از دو ارتفاع مختلف (2200 و 2700 متر ارتفاع از سطح دریا) برداشت شدند. نتایج این آزمایش نشان داد که بیشترین محتوی اسانس (59/3 درصد) از شاخساره های پایه ماده در 15 آبان و ارتفاع 2700 متری بدست آمد که اختلاف معنی داری با محتوی اسانس شاخساره های پایه نر در 15 آبان و ارتفاع 2700 متری و نیز شاخساره های پایه نر در 15 اردیبهشت و ارتفاع 2200 متری نداشت. کمترین محتوی اسانس (2/2 درصد) نیز در شاخساره های پایه ماده در 15 مرداد و ارتفاع 2200 متری مشاهده شد که اختلاف معنی داری با محتوی اسانس شاخساره های پایه ماده در 15 اردیبهشت و ارتفاع 2200 متری نداشت. آلفا-پینن، سابینن و لیمونن اجزاء اصلی اسانس شاخساره های پایه های نر و ماده بودند. مقادیر آلفا-پینن در اسانس شاخساره پایه نر (58/68%-71/32%) بیشتر از اسانس شاخساره پایه ماده (85/46%-39/1%) بود. در آزمایش دوم، میوه های دوساله و یکساله در سه زمان مختلف (30 خرداد، 30 مرداد و 30 مهر) از ارتفاع 2300 متری برداشت شدند. نتایج این آزمایش نشان داد که مقدار اسانس میوه های یکساله بیشتر از میوه های دو ساله بود. بیشترین (97/3 درصد) و کمترین (2/2 درصد) محتوی اسانس میوه های یکساله به ترتیب در 30 مرداد و 30 مهر مشاهده شد. محتوی اسانس میوه های دوساله با گذشت زمان کاهش یافت. بطور مشابه، آلفا-پینن (7/59%-34/41%)، سابینن (96/16%-69/4%) و لیمونن (63/15%-9/8%) اجزاء اصلی اسانس هر دو میوه بودند. مقدار آلفا-پینن در میوه های یکساله با گذشت زمان کاهش یافت. برعکس مقدار آلفا-پینن در میوه های دوساله با گذشت زمان افزایش یافت. مونوترپن ها، گروه اصلی ترکیبات یافت شده در همه اسانس ها بودند. همچنین در یک آزمایش جداگانه فعالیت ضدقارچی اسانس های میوه و شاخساره علیه قارچ های بوتریتیس، آلترناریا، فوزاریوم و پنیسیلیوم به روش مسموم کردن محیط کشت با اسانس مورد بررسی قرار گرفت که نتایج نشان داد هیچکدام از اسانس های استفاده شده حتی تا غلظت های 3000 میکرو لیتر در لیتر از رشد قارچ ها جلوگیری به عمل نیاوردند.